آلبوم تصاویر

آلبوم تصاوير

تصاوير خود را براي ما ارسال کنيد تا در البوم سايت قرار دهيم r.dehnavi82@yahoo.com

تلاوت های زیبا از اساتید برجسته

          روح اله دهنوی 
            بازدید : 713
          شنبه 27 دي 1393
           نظرات (0)
        

گلچين تلاوت مجلسي غلوش

استاد صياد

تلاوت استاد منشاوي

تلاوت استاد محمود شحات

تلاوت مجلسي شاكرن‍ژاد

تلاوت مجلسي كوتاه

تلاوت حمدي زامل

مجلسي الليثي

كريم منصوري

محمود شحات

تلاوت سوره توبه

تلاوت بسيوني

گلچين مجلسي

انور شحات

تلاوت سعيد مسلم

در حال تکمیل هستیم

معاد و روز قیامت از دیدگاه قران

          روح اله دهنوی 
            بازدید : 1433
          یکشنبه 13 اسفند 1391
           نظرات (0)
        

ضرورت معاد از دیدگاه قرآن

کلیدواژه: ضرورت معاد، عدل، حکمت، تجرد نفس.
پرسش: دیدگاه قرآن در مورد ضرورت معاد چیست؟
پاسخ: از موضوعات بسیار مهم و سرنوشت‌ساز انسان، معاد است. مهم‌ترین منبع ایمان به معاد، وحی الهی است که به وسیله پیامبران به بشر ابلاغ شده است. انسان پس از آنکه خدا را شناخت و به صدق گفتار پیامبران ایمان آورد، به روز قیامت که همه پیامبران ایمان به آن را سرلوحه تبلیغ و دعوت خود قرار داده اند، ایمان پیدا می‌کند. این خود نوعی برهان بر اثبات معاد است، ولی از آنجا که معرفت تفصیلی، در تقویت و تحکیم ایمان مؤثر است و نیز از سوی دیگر، قرآن کریم با دلایل روشن عقلی، قطعی بودن جهان پس از مرگ و برانگیخته شدن انسان‌ها را در روز قیامت اثبات نموده است، در این مقاله ضرورت معاد را از نگاه قرآن و متکلمان بررسی می‌کنیم.

فهرست مندرجات

۱ - ادله قرآن برای ضرورت معاد
       ۱.۱ - هدفمندی آفرینش
       ۱.۲ - عدل خداوند
       ۱.۳ - رسیدن انسان به کمال
       ۱.۴ - معاد مقتضای ربوبیت
       ۱.۵ - تحقق وعده‌های الهی
       ۱.۶ - معاد هدف نهایی آفرینش
۲ - پانویس
۳ - منبع

ادله قرآن برای ضرورت معاد[ویرایش]

حکما و متکلمان دلائل زیادی بر ضرورت معاد اقامه کرده‌اند که منبع و منشأ همه این دلائل را می‌توان در آیات قرآن جستجو کرد. در این فصل به برخی از دلایل قرآنی اشاره می‌کنیم:

← هدفمندی آفرینش
دلیل اول این که خداوند حق است و به همین خاطر فعل او نیز حق بوده، منزّه از هر لغو و باطلی است. خلق انسان بدون وجود حیات جاودان در حقیقت امری لغو و بیهوده است. چنانکه خدا می‌فرماید:
«افحسبتم انما خلقناکم عبثاً و انکم الینا لاترجعون» ^[^۱^]
«آیا گمان بردید که شما را بیهوده خلق کردیم و به سوی ما باز نمی‌گردید.»

← عدل خداوند
دلیل دوم اینکه عدل الهی ایجاب می‌کند که با نیکوکاران و گنهکاران در مقام جزا یکسان معامله نشود. ^[^۲^] به عبارت دیگر تحقق اجرای عدالت کامل و اعطای ثواب و عقاب در این حیات دنیوی ممکن نیست. از طرف دیگر، برای بعضی از اعمال خوب و بد، جزایی مقرر است که در وسع این عالم نمی‌گنجد، لذا ناگزیر از وجود عالمی دیگر است که در آن عدل الهی به طور کامل محقق شود؛ خداوند به این دلیل چنین اشاره می‌فرماید:
«ام نجعل الذین آمنوا و عملوا الصالحات کالمفسدین فی الارض ام نجعل المتقین کالفجار ‌ ^[^۳^]»
آیا کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند را با مفسدین فی الارض یکسان قرار می‌دهیم ؟ آیا متقین را مانند فجار و گناهکاران قرار می‌دهیم؟ ^[^۴^]
با این توضیحات اگر معاد نباشد، تکلیف هم به عنوان عملی که خداوند برای آن پاداش در نظر گرفته، بیهوده و لغو خواهد بود و همین هم مقتضای عدل الهی است که پاداش آنانکه به تکلیف او عمل کردند را در روز قیامت بدهد. فاضل مقداد در شرح باب حادی عشر به همین نکته اشاره کرده می‌فرماید: اگر معاد در کار نباشد، تکلیف قبیح خواهد بود و فرض دوم باطل است پس مقدم هم مانند آن باطل است. ^[^۵^] همچنین علامه حلی می ‌فرماید: هرکس حقی بر گردن اوست یا برگردن دیگران حقی دارد، برانگیختن او عقلاً واجب است و اما غیر ایشان (یعنی کسانی که هیچ حقی نه بدهکار و نه طلبکارند) هم واجب است که برانگیخته شوند، به دلیل نقل. ^[^۶^]

← رسیدن انسان به کمال
"دلیل سوم اینکه خداوند ابتدا بشر را در این عالم، از ذره کوچکی آفرید، سپس جسم او را ذره ذره کامل فرمود تا به مرحله‌ای رسید که روح در او دمیده شد که در اینجا خداوند با این آفرینش، از خود، با تعبیر احسن الخالقین یاد می‌کند. آنگاه او را با مرگ از منزل دنیوی به عالم دیگر منتقل می‌کند، تا این راه، کمالی باشد برای مرحله متقدم مذکور، بنابراین اگر عالم دیگری در کار نباشد این سیر کمالی ناقص مانده و هدف از خلقت انسان محقق نمی‌شود. خداوند در قرآن نیز این مراحل را متوالی و پشت سر هم ذکر نموده، پس از مراحل آفرینش انسان می فرماید:
«ثم انشأناه خلقاً آخر فتبارک الله احسن الخالقین ثم انکم بعد ذلک لمیتون ثم انکم یوم القیامه تبعثون» ^[^۷^]
پس از آن (به دمیدن روح پاک مجرد) خلقتی دیگرش انشا نمودیم آفرین بر (قدرت کامل) خدای که بهترین آفرینندگان است. سپس شما آدمیان همه خواهید مرد. و آن گاه روز قیامت مبعوث خواهید شد. ^[^۸^]

← معاد مقتضای ربوبیت
"دلیل چهارم اینکه معاد مقتضای ربوبیت است. ربوبیت حاکی از مالک بودن ربّ و مملوک بودن مربوب است. رابطه ربوبیت مقتضی آن است که مربوب در برابر رب مسئول باشد و نیز رب او را مهمل نگذارد و به حساب اعمال او برسد و او را در برابر کارهایش جزا دهد و چون محاسبه اعمال در این جهان تحقق نمی‌یابد باید جهان دیگری وجود داشته باشد که لوازم ربوبیت در آن تحقق یابد. حاصل آنکه ربّ بدون مربوب بی‌معناست و از طرفی کسی که مهمل و رهاست و اعمال و کردارش مورد محاسبه قرار نمی‌گیرد، مربوب نخواهد بود. شاید از همین روست که قرآن کریم روی کلمه ربّ تکیه می‌کند و می‌فرماید:
یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّکَ کادِحٌ إِلی‌ رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلاقِیه‌ ^[^۹^]
ای انسان! تو با تلاش و رنج به سوی پروردگارت می‌روی و او را ملاقات خواهی کرد.
و نیز می‌فرماید:
وَ إِنْ تَعْجَبْ فَعَجَبٌ قَوْلُهُمْ أَ إِذا کُنَّا تُراباً أَ إِنَّا لَفِی خَلْقٍ جَدِیدٍ أُولئِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِم‌ ^[^۱۰^]
و اگر می‌خواهی (از چیزی) تعجب کنی عجیب گفتار آنها است که می‌گویند آیا هنگامی که خاک شدیم (بار دیگر زنده می‌شویم و) به خلقت جدیدی باز می‌گردیم؟! آنها کسانی هستند که به پروردگارشان کافر شده‌اند.
دلالت آیه دوم بر مطلوب روشن تر است زیرا بیانگر آن است که کفر آنها نسبت به پروردگارشان، آنان را منکر معاد شاخت و اگر حقیقت ربوبیت را می‌دانستند و پروردگارشان را می‌شناختند اذعان می‌کردند که مستلزم تحقق روزی است که در آن کردار مردم مورد حاسبرسی قرار می‌گیرد." ^[^۱۱^]

← تحقق وعده‌های الهی
دلیل پنج اینکه معاد جایگاه تحقق وعد و وعیدهای الهی است. ^[^۱۲^] این دلیل از دو مقدمه تشکیل شده که یکی شرعی و دیگری عقلی است. مقدمه شرعی اینکه خداوند صالحان را وعده پاداش و گنهکاران را وعده کیفر داده است و مقدمه عقلی اینکه عمل به وعده نیکو و تخلف از آن ناپسند است. آیات پیرامون این دلیل بر دو دسته‌اند، در یک دسته اصل وعده خداوند به برپا شدن بساط قیامت و پاداش و کیفر مطرح می‌شود (مانند آیات۸۳ سوره زخرف،۳۱و۳۲ سوره ق،۴۳ سوره حجر) ^[^۱۳^] ^[^۱۴^] ^[^۱۵^] ^[^۱۶^]و در دسته دیگر اینکه خداوند به وعده اش عمل می‌نماید؛ مانند اینکه می‌فرماید: «انک لا تخلف المیعاد.» ^[^۱۷^]
محقق طوسی استدلال خود بر ضرورت معاد را بر همین اساس پی می‌ریزد و می‌گوید: "لزوم وفای به عهد، دلیل بر ضرورت رستاخیز است." ^[^۱۸^]

← معاد هدف نهایی آفرینش
دلیل ششم اینکه بنا به فرموده خداوند در برخی از آیات قرآن، معاد هدف نهایی آفرینش و آخرین مرحله تکامل عمومی است. (برای نمونه می توان به آیات ۸۵سوره حجر و ۱۶و۱۷ سوره انبیا اشاره کرد.) ^[^۱۹] ^[^۲۰] ^[^۲۱] طبق این آیات،فرا رسیدن قیامت در نظام کلی عالم، امری طبیعی است و کاروان هستی در سیر تکاملی خود ناگزیر باید به یک کمال مطلق منتهی شود. بنابراین وجود معاد باید ضرورت داشته باشد. ^[^۲۲]

پانویس[ویرایش]

۱.	↑ مومنون/سوره۲۳، آیه۱۱۵.
۲.	↑ سبحانی، جعفر، محاضرات فی الالهیات، قم، مؤسسه امام صادق، تلخیص علی ربانی گلپایگانی، ص ۴۰۵
۳.	↑ ص/سوره۳۸، آیه۲۸.
۴.	↑ ابراهیمی، عبدالجواد، نظره حول دروس فی العقیده الاسلامیه، موسسه انصاریان، ۱۴۱۷ق، چاپ اول، صص۲۱۷- ۲۱۸
۵.	↑ مقداد، فاضل، شرح باب حادی عشر علامه حلی، ترجمه عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۹
۶.	↑ مقداد، فاضل، شرح باب حادی عشر علامه حلی، ترجمه عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۲۰۱
۷.	↑ مومنون/سوره۲۳، آیه۱۴ -۱۶.
۸.	↑ سبحانی، جعفر، العقیده الاسلامیه علی ضوء مدرسه اهل البیت، مؤسسه امام صادق(ع)،۱۴۱۹ق، چاپ اول، ص۲۲۶
۹.	↑ انشقاق/سوره۸۴، آیه۶.
۱۰.	↑ رعد/سوره۱۳، آیه۵.
۱۱.	↑ سبحانی، جعفر، معاد شناسی در پرتو کتاب و سنت و عقل، ترجمه علی شیروانی، انتشارات الزهراء،۱۳۷۰،ص۲۳و۲۴
۱۲.	↑ برخی می‌گویند: برهان وفای به وعده تنها لزوم معاد را در مورد موحدان و صالحان یعنی آنانکه وعده پاداش داده شده‌اند اثبات می‌کند. در اینجا برهان عقلی دیگری وجود دارد که مدلول آن اعم از این برهان است و تقریر آن چنین است که خداوند از وقوع قیامت خبر داده است، خبرهای الهی صادق و مطابق با واقع است. پس وقوع قیامت امری یقینی و حتمی است. برای توضیح بیشتر: ربانی گلپایگانی،علی، کلام تطبیقی(نبوت،امامت،معاد)، مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۵ش، ص۳۳۶
۱۳.	↑ زخرف/سوره۴۳، آیه۸۳.
۱۴.	↑ ق/سوره۵۰، آیه۳۱.
۱۵.	↑ ق/سوره۵۰، آیه۳۲.
۱۶.	↑ حجر/سوره۱۵، آیه۴۳.
۱۷.	↑ آل عمران/سوره۳، آیه۱۹۴.
۱۸.	↑ طوسی، نصیرالدین، تجرید الاعتقاد، شرح علامه حلی، انتشارات شکوری،۱۳۷۳ش، ص۴۳۰
۱۹.	↑ حجر/سوره۱۵، آیه۸۵.
۲۰.	↑ انبیاء/سوره۲۱، آیه۱۶.
۲۱.	↑ انبیاء/سوره۲۱، آیه۱۷.
۲۲.	↑ شریعتی سبزواری، محمد باقر، معاد در نگاه عقل و دین، بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش، ص۱۶۶

................

روزها فکر من اینست و همه شب سخنم که چرا غافل از احوال دل خویشتنم

از کجا آمده ام آمدنم بهر چه بود به کجا می روم آخر ننمائی وطنم

مرغ باغ ملکوتم نیم از عالم خاک چند روزی قفسی ساخته اند از بدنم

در عالم حیوانات نمونه هایی از حیات پس از مرگ وجود دارد که نمودی از معاد است . در اینجا به داستان چهار پرنده در دوران حضرت ابراهیم و الاغ حضرت عزیر پیغمبر اشاره می کنیم:

1- حضرت ابراهیم از خداوند درخواست نمود تا طریقه زنده ساختن مردگان را به نحوی که اطمینان قلبی ایجاد کند ٬ به وی نشان دهد. خداوند به او فرمود چهار نوع پرنده بگیر و آنها را بکش و گوشتشان را با هم مخلوط نما٬ سپس آن مخلوط را به چند قسمت نما و هر جزء را بر قلّه کوهی قرار ده ٬ بعد از آن هر کدام از پرندگان را صدا کن تا به سوی تو بیایند.(بقره/260)

2- حضرت عزیر پیامبر ٬ روزی از قریه ای که در اثر عذاب خداوند دچار ویرانی شده و اهل آنجا هلاک گشته بودند ٬ عبور می کرد. در یک لحظه حضرت عزیر به فکر فرو رفت که چگونه خداوند این مردگان پوسیده را زنده خواهد ساخت . در آن حال خداوند حضرت عزیر را در کام مرگ فرو برد و پس از 100 سال در همان مکان که مرده بود ٬ او را زنده ساخت. خداوند به او وحی فرمود که چه مدت اینجا درنگ نمودی؟ حضرت عزیر گفت یک روز یا مقداری از یک روز اینجا بودم٬ خداوند فرمود بلکه 100 سال اینجا بودی پس به خوراک و آشامیدنی خود بنگر که هیچ گونه آفتی ندیده و اثری از خرابی در آن یافت نمی شود٬ و از آن طرف به الاغ خود نگاه کن که چگونه استخوان هایش پوسیده شده است تا موضوع ترا آیتی برای مردم قرار دهیم.

اکنون به استخوان های پوسیده بنگر که چگونه آنها را زنده می نمائیم ٬ سپس بر آنها گوشت می پوشانیم ٬ پس چون این موضوع روشن شد حضرت عزیر گفت به درستیکه علم پیدا کردم که خداوند بر هر امری قادر و تواناست.( بقره/259)

در عالم انسانها نیز نمونه هایی از زنده شدن پس از مردن وجود دارد ٬ به عنوان نمونه ٬داستان قومی که به خاطر فرار از طاعون از شهرشان خارج شدند و به محلّی رسیدند که اهل آن محل و قریه قبلاً از ترس طاعون آنجا را تخلیه کرده بودند٬ ایشان در آنجا اقامت می کنند ٬ ولی به حکم الهی همه آنها در آن محل قبض روح می شوند ٬ پس از مدتی حضرت حزقیل که یکی از انبیاء بنی اسرائیل است از محل عبور می کند و با مشاهده آن صحنه ٬ از خداوند درخواست می نماید که ایشان را زنده کند تا شهرها را آباد کرده و او را عبادت نمایند٬ خدای متعال خواسته آن پیامبر را اجابت نموده و به دعای آن حضرت همه آن قوم زنده می شوند ٬ قرآن در اشاره به این داستان می فرماید:

أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ خَرَجُواْ مِن دِيَارِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللّهُ مُوتُواْ ثُمَّ أَحْيَاهُمْ إِنَّ اللّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَشْكُرُونَ(بقره/243)

آيا نديدى جمعيتى را که از ترس مرگ، از خانه‏هاى خود فرار کردند؟ و آنان، هزارها نفر بودند (که به بهانه بيمارى طاعون، از شرکت در ميدان جهاد خوددارى نمودند). خداوند به آنها گفت: بميريد! (و به همان بيمارى، که آن را بهانه قرار داده بودند، مردند.) سپس خدا آنها را زنده کرد؛ (و ماجراى زندگى آنها را درس عبرتى براى آيندگان قرار داد.) خداوند نسبت به بندگان خود احسان مى‏کند؛ ولى بيشتر مردم، شکر (او را) بجا نمى‏آورند.

در پایان ٬ در ارتباط با معاد جسمانی٬ به ذکرچند آیه از قرآن بسنده می کنیم ٬ انشاء الله در پست بعدی مطالبی را راجع به بهشت و جهنم خدمت عزیزان ارائه می کنیم:

1- وَقَالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدتُّمْ عَلَيْنَا قَالُوا أَنطَقَنَا اللَّهُ الَّذِي أَنطَقَ كُلَّ شَيْءٍ وَهُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ(فصلت/21)

آنها به پوستهاى تنشان مى‏گويند: «چرا بر ضدّ ما گواهى داديد؟!» آنها جواب مى‏دهند: «همان خدايى که هر موجودى را به نطق درآورده ما را گويا ساخته ؛ و او شما را نخستين بار آفريد، و بازگشتتان بسوى اوست!

2- يَوْمَ تَشْهَدُ عَلَيْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَأَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُم بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ(نور/24)

در آن روز زبانها و دستها و پاهايشان بر ضدّ آنها به اعمالى که مرتکب مى‏شدند گواهى مى‏دهد!

3- أَئِذَا مِتْنَا وَكُنَّا تُرَابًا وَعِظَامًا أَئِنَّا لَمَبْعُوثُونَ(الصافات/16) أَوَآبَاؤُنَا الْأَوَّلُونَ(الصافات/17) قُلْ نَعَمْ وَأَنتُمْ دَاخِرُونَ(الصافات/18)

آيا هنگامى که ما مُرديم و به خاک و استخوان مبدّل شديم، بار ديگر برانگيخته خواهيم شد؟!يا پدران نخستين ما (بازمى‏گردند)؟! بگو: آرى، همه شما زنده مى‏شويد در حالى که خوار و کوچک خواهيد بود!

4- أَيَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّن نَجْمَعَ عِظَامَهُ(القیامه/3) بَلَى قَادِرِينَ عَلَى أَن نُّسَوِّيَ بَنَانَهُ(القیامه/4)

آيا انسان مى‏پندارد که هرگز استخوانهاى او را جمع نخواهيم کرد؟!آرى قادريم که (حتّى خطوط سر) انگشتان او را موزون و مرتّب کنيم!

در پناه حق موفق و مؤید باشید

بهترین روش تربیت فرزند از دیدگاه قران

          روح اله دهنوی 
            بازدید : 1101
          یکشنبه 15 بهمن 1391
           نظرات (1)
        

بی‌گمان بهترین روش تربیت که مبتنی بر شناخت حقیقت انسان و همه نیازهای روحی و روانی اوست‌، راه وحی است و قرآن کریم آیین خود را بهترین آیین تربیت برای کل بشر معرفی کرده و می‌فرماید:"این قرآن‌، به راهی که استوارترین راههاست‌، هدایت می‌کند." (اسرأ، 9) و هر چند که به روش تربیت کودک در قرآن تصریح نشده و لکن این مطلب‌، از لابلای برخی از آیات و داستان‌های قرآن کریم به زیبائی نمایان است‌؛ در این پاسخ‌نامه‌، به طور اختصار، به چند شیوة مهم می‌پردازیم‌:
1. روش‌الگویی‌:انسان ذاتاً الگوطلب و الگوپذیر است‌. به همین جهت یکی از بهترین و کوتاهترین روش‌های تربیت برای نمونه و تربیت عملی هر چه کمال و جاذبه نمونه ارائه شده بیشتر باشد. این روش کارآیی بیشتری خواهد داشت‌. تربیت ابتدایی کودک به طور طبیعی با روش الگویی شکل می‌گیرد؛ چرا که کودک در چند سال نخست زندگی خود، همه کارهایش را از الگوهای پیرامون خود که در درجة اول "پدر و مادر" او هستند، الگو برداری می‌کند و با تقلید از آنان رشد کرده و ساختار تربیتی‌اش سامان می‌یابد. به طور کلی روش الگویی به عنوان تربیت عملی بر جان انسان‌ها می‌نشیند و در نفوس آنها رسوخ می‌کند.
به همین جهت قرآن کریم می‌فرماید:"أَتَأْمُرُون‌َ النَّاس‌َ بِالْبِرِّ وَ تَنسَوْن‌َ أَنفُسَکُم‌؛(بقره‌،44) آیا مردم را به نیکی دعوت می‌کنید، اما خودتان را فراموش می‌نمایید؟!و در آیه‌ای دیگر می‌فرماید:"ای کسانی که ایمان آورده‌اید، چرا سخنی می‌گویید که عمل نمی‌کنید؟!# نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنی بگویید که عمل نمی‌کنید." (صف‌، 2 و 3)
قرآن کریم‌، پیامبر اکرم‌را به عنوان الگویی کامل برای تربیت عملی بشر، معرفی می‌نماید و می‌فرماید:"مسلماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود." (احزاب‌، 21) ]در این زمینه نظر کنید به آیات‌:(ممتحنه‌،4)؛ (تحریم‌،10ـ12)[
بعد از پدر و مادر، یکی از الگوهای کودکان و جوانان‌، "دوستان‌" آنها هستند که در برخی از موارد الگوپذیری آنان از دیگران بیشتر است و روی تربیت عقایدی و اخلاقی و رفتاری آن ما تأثیر دارند. قرآن کریم در این زمینه هشدار داده و می‌فرماید:"و (به خاطرآور) روزی را که ستمکار دست خود را (از شدّت حسرت‌) به دندان می‌گزد و می‌گوید:"ای کاش با رسول (خدا) راهی برگزیده بودم‌# ای وای بر من‌، کاش فلان (شخص گمراه‌) را دوست خود اختیار نکرده بودم # او مراد از یادآوری (حق‌) گمراه ساخت بعد از آنکه (یاد حق‌) به سراغ من آمده بود." (فرقان‌، 27 ـ 29) یکی دیگر از موارد الگوگیری کودکان و جوانان‌، محیط تعلیم و تربیت آنها یعنی همان "معلّم‌" و مربی کودکان می‌باشند و معمولاً تمامی حرکات و سکنات خود را از مربیّان‌، نمونه‌برداری می‌کنند، به همین جهت‌، هنگامی که از امام باقر7 درباره آیة "فَلْیَنظُرِ الاْ ؟ًِنسَـَن‌ُ إِلَی‌َ طَعَامِه‌ِ"(عبس‌، 24) انسان باید به غذای خویش بنگرد." سؤال شد، حضرتش فرمودند:"یعنی علمی که فرا می‌گیرد، بنگرد از چه کسی فرا می‌گیرد."(المحاسن‌، احمدبن محمدبن خالد البراقی‌، ج 1، ص 347، ح 724، المجمع العالمی لاهل البیت‌:.)
2. روش محبّت‌:بی‌گمان این روش در اصلاح و تربیت همه انسان‌ها به خصوص کودکان‌، نقشی عظیم و کارساز دارد که خداوند متعال‌، پیامبر گرامیش‌را به روش محبّت آراسته کرده‌(آل عمران‌، 159.) و تعبیر قرآن کریم نیز از کودکان به "بخشش‌" و هدیه‌، تعبیری است محبت‌آمیز، می‌فرماید:"به هر کس که بخواهد دختر می‌بخشد و به هر کس بخواهد پسر می‌بخشد."(شوری‌،49)
انسان‌، به فطرت خود نیازمند محبّت است و در مراحل اولیه زندگی و دوران کودکی خویش به محبتی بیشتر نیاز دارد و تأثیر روش محبت در سازمان دادن به شخصیت کودک بر کسی پوشیده نیست‌. البته محبتی معتدل و راستین و به دور از تکلف و تصنّع و متناسب با سن و سال و وضع و حال کودک وبه دور از تبعیض که در این زمینه روایاتی از اهل بیت‌:نیز داریم‌.(رجوع کنید به‌:میزان الحکمة‌، محمد محمدی ری شهری‌، ترجمه حمید رضا، شیخی‌، ج 14، ص 708، ح 22620 ـ 32633، دارالحدیث‌.) نمونه‌هایی از این روش را در قرآن کریم‌، می‌توان در داستان حضرت یوسف‌غ جستجو کرد. یکی در هنگامی که پدرش‌، حضرت یعقوب‌غ بنابر تقاضای برادران یوسف‌، او را به بازی و گردش می‌فرستد و خوف از جان یوسف‌غ را دارد.(نظر کنید به آیات‌:(یوسف‌، 12 ـ 13).) نمونه‌ای دیگر از این روش (محبت‌) همانا طلب بخشش گناهان و استغفار برای برادران یوسف‌غ از خداوند متعال است‌، در هنگامی که به خطای خود پی می‌برند.(نظر کنید به‌:(یوسف‌، 97 ـ 98).)
3. روش موعظه‌:این روش از جمله روش‌هایی است که خداوند متعال برای تربیت همه انسان‌ها بدان سفارش کرده و می‌فرماید:"با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما."(نحل‌،125)
موعظه نیکو، موعظه‌ای است که از جان پاک واعظی راه یافته‌، به روشی نیکو، از آن برای اصلاح و هدایت بهره گرفته شود. و خود قرآن کریم‌، کتاب موعظه الهی است‌(نظر کنید به‌:(یونس‌، 57).) نمونة زیبای روش موعظه‌، پند و اندرزهای لقمان حکیم به فرزند خویش است‌، مواعظی در زمینه اصول اعتقادی و وظایف شرعی و همچنین آداب نیکوی اخلاقی در وجوه فردی و اجتماعی‌، می‌فرماید:"(به خاطر بیاور) هنگامی را که لقمان به فرزندش ـ در حالی که او را موعظه می‌کرد ـ گفت‌:"پسرم‌!چیزی را همتای خدا قرار مده که شرک‌، ظلم بزرگی است‌." (لقمان‌، 13)(سپس در یکی دیگر از اندرزهای اعتقادی خود می‌فرماید:"پسرم‌!اگر به اندازه سنگینی دانه خردلی (کار نیک یا بد) باشد، و در دل سنگی یا در (گوشه‌ای از) آسمان‌ها و زمین قرار گیرد، خداوند آن را (در قیامت برای حساب‌) می‌آورد؛ خداوند دقیق و آگاه است‌."(لقمان‌،16) و در موعظه‌های تکالیف دینی می‌گوید:"پسرم‌!نماز را بر پا دار، و امر به معروف و نهی از منکر کن‌، و در برابر مصایبی که به تو می‌رسد شکیبا باش که این از کارهای مهم است‌" (لقمان‌، 17) و در پایان موعظه‌های اخلاقی فردی و اجتماعی را چنین بیان می‌دارد." (پسرم‌!) با بی‌اعتنایی از مردم روی مگردان‌، و مغرورانه بر زمین راه مرو که خداوند هیچ متکبر مغروری را دوست ندار #¢ (پسرم‌!) در راه رفتن‌، اعتدال را رعایت کن‌؛ از صدای خود بکاه (و هرگز فریاد مزن‌) که زشت‌ترین صداها صدای خران است‌."(لقمان‌، 18 ـ 19)
4. روش تعلیم‌:این شیوه هم یکی از روش‌ها است که بیشتر در روایات ائمه‌:روی آن تأکید شده مثلاً در بعضی از روایات‌، یکی از حقوق فرزند را "آموزش قرآن‌" و یا "سوادآموزی‌" بر شمرده‌اند(ر.ک‌:نهج‌البلاغه‌، حکمت 399، نامه 31.) و در جای دیگر امام علی‌می‌فرماید:"از دانش ما به کودکان خود چیزی بیاموزید که خداوند به واسطه آن سودشان بخشد."(میزان الحکمة‌، همان‌، ج 14، ص 7107، ح 22753.)
و همچنین است آموزش نماز، شنا، تیراندازی که همه اینها در تربیت جسمی و روانی کودک مؤثر است‌. و در تربیت قرآنی‌، احتیاطهای لازم در امور جنسی کودک نیز حایز اهمیت شمرده شده او امر فرمودکه که کودکان باید با اجازه وارد اتاق خواب پدر و مادر شوند، می‌فرماید:"ای کسانی که ایمان آورده‌اید!بردگان شما، و همچنین کودکانتان که به حد بلوغ نرسیده‌اند، در سه وقت باید از شما اجازه بگیرند:پیش از نماز صبح‌، و نیمروز هنگامی که لباس‌های (معمولی‌) خو را بیرون می‌آورید، و بعد از عشا؛ این سه وقت خصوصی برای شماست‌، اما بعد از این سه وقت‌، گناهی بر شما و بر آنان نیست (که بدون اذن وارد شوند) و بر گرد یکدیگر بگردید (و با صفا و صمیمیت به یکدیگر خدمت نمایید). این گونه خداوند آیات را برای شما بیان می‌کند (نور،58)
5. روش مراقبه‌:یکی از مؤثرترین شیوه‌ها برای حفظ کردار و تداوم اعمال صالح است‌، خواه در تربیت و تزکیه نفس باشد و یا تربیت کودکان و زیردستان‌، خداوند در این زمینه می‌فرماید:"ای کسانی که ایمان آورده‌اید!خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌هاست نگه دارید."(تحریم‌،6)
6. روش تنبیه و سرزنش‌:روشی بسیار مهم در تربیت است که ظرافت و دقت خاص خود را می‌طلبد و باید در راستای تربیت و اصلاح کودک و یا هر فرد دیگر باشد، بدون این که به شخصیت انسانی و کرامت فرد، آسیبی برسد. قرآن کریم‌، نمونه‌ای از سرزنش کردن پدری همچون یعقوب‌غ را در مقابل سهل‌انگاری‌ها بلکه گناهان برادر یوسف‌غ بازگو می‌کند، می‌فرماید:"(یعقوب‌) گفت‌:"هوس‌های نفسانی شما این کار را برایتان آراسته‌!من صبر جمیل (و شکیبائی خالی از ناسپاسی‌) خواهم داشت‌، و در برابر آنچه می‌گویید، از خداوند یاری می‌طلبم‌

دانلود نرم افزار اندروید من و دخترام نرف افزاری در راستای تربیت کودکان با ارائه راه کارهای عملی